Sanatorium doktora Brehmera

dr Brehmera in Situ Sanatorium Sokołowsko Sudety

Czyż nie zdarza Wam się chwila zapomnienia i chęć wyjechania do sanatorium? Tu i teraz, mając trzydzieści lub czterdzieści lat, w kwiecie wieku, bo mnie tak. Mnie się marzy. Marzy mi się wyjazd do sanatorium, szczególnie jesienią. Chciałabym znaleźć się blisko parku, usiąść na balkonie lub tarasie, godzinami czytać książki, wyjść na kawę, słuchać śpiewu ptaków i spacerować. W międzyczasie iść na posiłek, masaż czy kąpiel w błotku. Posłuchać muzyki, pojeździć na rowerze a wieczorem wystartować na dancing. Zapomnieć o takim realnym życiu w pędzie, chociaż na 3 tygodnie, jesienią. Podreperować zdrowie, bo sezon zimowy to ciągłe przeziębienia, zapalenia gardła a na dodatek w gdzieś pobliżu czai się koronawirus, którego jeszcze dobrze nie poznałam.

GRUŹLICA A SOKOŁOWSKO

Sanatorium, które chciałabym opisać to sanatorium doktora Brehmera znajdujące się w Sokołowsku. Dziś nieczynne, ale kiedyś a dokładnie w 1855 roku zostało tu uruchomione pierwsze na świecie specjalistyczne sanatorium dla gruźlików. Zastosowano w nim nowatorską metodę leczenia – hydroterapię, której wskrzesicielem był Vincent Priessnitz. Ten pan, od którego nazwiska pochodzi nazwa „prysznic”. Prysznic to natrysk, w którym woda wodociągowa przepływała przez sitko rozbijające na małe kropelki strumień wody. Gdyby ktoś nie wiedział.

Sokołowsko zapisało się na kartach historii jako najstarsze przeciwgruźlicze sanatorium na świecie. Na wzór sanatorium w Sokołowsku stworzono słynne kurorty w Davos, w Szwajcarii. Davos jest słynne i znane dziś na całym świecie, a Sokołowsko to zapomniane miejsce, w którym czas się zatrzymał.

Gruźlica płuc, nazywana też tuberkuloza, suchoty płucne, czy biała śmierć była znana od starożytności a stała się problemem w XVIII wieku. Na gruźlicę umierali ludzie bogaci, biedni i niezależnie od wykształcenia, czy pełnionej funkcji. Zbierała żniwo w całej Europie i nie potrafiono jej zdiagnozować, wytłumaczyć przyczyn choroby ani jej leczyć. W ten sposób zaczęła się rozwijać na szeroką skalę turystyka uzdrowiskowa. Ludzie podróżowali po całej Europie szukając miejsc, w których poczują ulgę w cierpieniu.

Takim miejscem stało się tamtejsze Görbersdorf, obecne Sokołowsko, którego nazwa pochodzi od Alfreda Sokołowskiego, asystenta doktora Brehmera. W pierwszym roku funkcjonowania zakładu doktora Brehmera przyjechały 4 osoby, dwie z nich opuściły zakład w lepszym stanie a dwie inne zmarły. W 1872 roku już 396 osób, w kolejnym 706 osób a w kolejne tysiące mimo ogromnej rozbudowy i tak ilość chętnych przekraczała możliwości zakładu. Pobyt w sanatorium był dość drogi i korzystali z niego tylko najbogatsi europejczycy od Skandynawów, po Rosjan, Niemców, Francuzów, Bułgarów, Szwajcarów, Austriaków, również Polaków.

ROZWÓJ SANATORIUM

W latach 60-tych XIX wieku dr Brehmer rozbudował zakład i zaczął kształtować go na uzdrowisko specjalizujące się w leczeniu suchot. Wówczas powstał budynek kuracyjny o nazwie Alt Kurhaus, dwa pensjonaty Weisse Haus- Biały Dom oraz Villa Rosa – Różanka oraz liczne pawilony w parku, po których nie ma już śladu lub pozostały fundamenty.

W następnych latach do starego Kurhausu dobudowano mieszkanie doktora Brehmera, ogród zimowy i małą wieżyczkę. Na skutek dużego zainteresowania leczeniem kuracjuszy postanowiono dalej rozbudować zakład i dobudowano Neu Kurhaus na około 300 nowych miejsc. Wszystkie budynki modernizowano i posiadały nowoczesne urządzenia do higieny, ogrzewanie oraz klimatyzację.

METODY LECZENIA DR BREHMERA

W 1850 roku Hermann Brehmer rozpoczął studia botaniczne w Berlinie, a następnie medyczne za namową nadwornego lekarza króla Fryderyka Wilhelma IV. W 1853 napisał pracę doktorancką o suchotach płucnych. Po ukończeniu studiów rok później wykupił zadłużony zakład swojej szwagierki w Görbersdorf a po uzyskaniu koncesji z urzędu pruskiego, rozpoczął wdrażać swoje metody.

Na tamtejsze czasy metody leczenia dr Brehmera były bardzo odmienne od wówczas stosowanych i nie przyniosły mu poklasku. Zamiast przegrzewania i upuszczania krwi pacjentom, zalecał suchotnikom liczne spacery i gimnastykę, korzystania z rześkiego, górskiego klimatu. Wzbogacał leczenie odpowiednią dietą bogatą w warzywa i mięso.

Całe leczenie, jego długość oraz dieta dostosowane było do danego pacjenta. Pacjentowi od przyjazdu przydzielony był lekarz, który kilka razy dziennie z nim się spotykał. Cały dzień pacjenta był ustalony odgórnie, od godzin wstawania, posiłków, czasu na spacery po pójście spać.

Leczenie przebiegało od kilku miesięcy po nawet kilka lat, bo uzdrowisko działało bez przerw przez cały rok. Całą atmosferę leczenia wspomagały piękne widoki, klimat, alejki spacerowe, ogrody zimowe, leżakownie w nasłonecznionych miejscach oraz duże okna i balkony w pokojach pacjentów.

Doktor Brehmer i jego metoda leczenia, nazywana metodą brehmerowską lub görbesdorfską znane są na całym świecie i prowadzą zawsze do Sokołowska. Po śmierci dr Brehmera w 1889 roku zakład prowadzili jego asystenci, w tym Alfred Sokołowski, polski fryzjatra. Do pierwszej wojny światowej Sokołowsko odwiedzali bogaci kuracjusze i ich rodziny. Wyjeżdżali, wracali, pozostawali tu na zawsze lub po zawierusze wojennej zostali przesiedleni.

ODBUDOWA SANATORIUM

Sokołowsko to miejsce na mapie, które trudno znaleźć a przewinęło się przez tą ziemię, tak wielu kuracjuszy. Przy wjeździe do Sokołowska, po prawej stronie znajduje się potężny zniszczony budynek byłego sanatorium a za nim przepiękny drzewostan parku. Cała miejscowość otoczona jest z każdej strony Górami Suchymi. Droga wjazdowa jest również drogą wyjazdową. Kilka uliczek, szlaków dla turytów i ten mikroklimat.

Nie mając pojęcia o tak bogatej historii tego miejsca wykupiłam jesienny pobyt w ponad stu letniej Różance, czyli Villa Rosa, która jest własnością Fundacji Sztuki Współczesnej „In Situ”. Założyciele fundacji odkryli to miejsce i przenieśli do Sokołowska swoje serce oraz swoją siedzibę a ich głównym celem jest odbudowanie niszczejącego przez lata budynku a szczególnie po pożarze w 2005 roku.

Dzięki życzliwości pani Bożeny Biskupskiej, prezeski fundacji miałam okazję zwiedzić wnętrze sanatorium, wspiąć się na wyremontowaną wieżyczkę i posłuchać ciekawej historii życia pani Bożeny i historii tego miejsca. Tydzień obcowania ze sztuką współczesną, spotkania twarzą w twarz z artystami i ich rzeźbami, czy obrazami w takim miejscu, wzbogaca. Daje do myślenia.

Przez wiele lat budynki te świetnie funkcjonowały jako uzdrowisko, podczas drugiej wojny światowej nie poniosły żadnych szkód. Uzdrowisko nadal funkcjonowało, jednak jako zakład leczniczy dla inwalidów wojennych z gruźlicą. Potem było już tylko gorzej, cała infrastruktura niszczała.

Pani Bożena Biskupska i Zygmunt Rytka z Janowa Podlaskiego osiedli się właśnie w Villa Rosa, które stało się centrum dowodzenia ich fundacji. Równocześnie było domem, biurem, pracownią, hotelem, miejscem dla twórców. Wszystko po to, by ratować i odbudować to miejsce. Krok po kroku ruszyła odbudowa starego sanatorium zmierzająca do stworzenia tu Sanatorium Sztuki. Najpierw odbudowano mały westybuł z kopułą i werandą. Pozyskano przestrzenie wystawiennicze oraz studyjne. Działa tu Międzynarodowe Laboratorium Kultury. Tu odbywają się Międzynarodowe Festiwale Sztuki Efemerycznej „Konteksty” oraz Festiwale Filmowe Krzysztofa Kieślowskiego, a dokładnie od 2011 roku.

Fundacja reaktywowała w 2017 roku kinoteatr „Zdrowie”, które znajduje się na przeciw domu rodzinnego Krzysztofa Kieślowskiego.

Dzień po moim wyjeździe z Sokołowska planowane było ustawianie kopuły głównej w starym budynku sanatorium. Myślę, że kolejnej jesieni wybiorę się w końcu do sanatorium, może być sztuki.